Rozwód bez orzekania o winie potocznie zwany szybkim rozwodem za porozumieniem stron jest niczym innym jak pozwem, w którym z woli małżonków sąd nie jest zobowiązany do orzekania o winie.
Zatem sąd nie będzie badał, który z małżonków doprowadził do sytuacji, w której rozwód jest niezbędny i kto doprowadził do rozkładu pożycia małżeńskiego. To że sąd nie będzie orzekał o winie nie oznacza, że żaden z małżonków nie ponosi winy za rozkład małżeństwa, bowiem zgodnie z wolą małżonków sąd nie będzie tego oceniał. Ma to kluczowe znaczenie, jeśli chodzi o szybkość przeprowadzenia postępowania rozwodowego. A jeśli dodatkowo małżonkowie nie posiadają małoletnich dzieci i nie występują o dokonanie podziału majątku to możliwy jest rozwód już na pierwszej rozprawie.
Należy jednak pamiętać, że sąd będzie sprawdzał przyczyny rozkładu pożycia małżeńskiego. Sama wola małżonków co do rozwodu oraz ich zgodność nie daje podstaw do udzielenia rozwodu przez sąd. Muszą zatem zaistnieć przesłanki wynikające wprost z ustawy, które sąd uzna za zasadne do udzielanie rozwodu małżonkom bez orzekania o winie.
Aby nastąpił rozwód musi nastąpić zatem trwały i zupełny rozkład małżeństwa.
Zupełny rozkład małżeństwa występuje gdy pomiędzy małżonkami ustały więzi fizyczne, gospodarcze i psychiczne.
Z zupełnym rozkładem pożycia małżeńskiego mamy do czynienia wówczas, gdy ustały łączące małżonków więzi, tj. więź fizyczna (brak jest współżycia między małżonkami), psychiczna (wygasło uczucie łączące małżonków) i gospodarcza (nie wiąże ich wspólnota ekonomiczna np. nie mieszkają razem).
Dopuszczalne jest jednak uzyskanie rozwodu nawet wówczas, gdy istnieje więź gospodarcza a pozostałe ustały. Małżonkowie bowiem często mieszkają ze sobą ze względów ekonomicznych podczas rozwodu i nawet po rozwodzie. Często też również spłacają wspólnie zaciągnięty kredyt hipoteczny na mieszkanie czy dom.
Z trwałym rozkładem pożycia spotkamy się, gdy nie istnieją przesłanki do powrotu małżonków do więzi emocjonalnych z przed rozwodu. Może to być np. wrogie nastawienie do siebie bądź stworzenie nowej rodziny.
Należy jednak pamiętać, że nawet w przypadku trwałego i zupełnego rozpadu małżeństwa sąd nie da małżonkom rozwodu w przypadku gdy miałyby na tym ucierpieć małoletnie dzieci bądź orzeczenie rozwodu mogłoby stanowić złamanie zasad współżycia społecznego.
Na marginesie należy zauważyć, że pomimo wspólnego stanowiska małżonków odnośnie rozwodu bez orzekania o winie nie można złożyć „wspólnego pozwu” czy przeprowadzić postępowania rozwodowego wspólnie przez jednego pełnomocnika. Ustawodawca traktuje instytucję małżeństwa bardzo poważnie i nie zezwala na uproszczenie procedury. Zatem w procesie rozwodowym musi być powód oraz pozwany i każdy z małżonków musi wystąpić w nim w swoim imieniu.
Dopuszczalne natomiast jest złożenie pozwu o rozwód bez orzekania o winie nawet w przypadku braku porozumienia pomiędzy małżonkami. Wtedy pozostawiasz drugiej stronie możliwość podjęcia decyzji czy chce rozwodu bez orzekania o winie czy też będzie domagał się znalezienia winnego przez sąd.